poniedziałek, 10 grudnia 2012

Upadek Dynastii Hammurabiego

  • Pogarszająca się sytuacja chłopów spowodowana najprawdopodobniej pogłębiającym się zasoleniem wody rzecznej używanej do nawadniania pól. Z powodu panującej suszy nie można było korzystać z wody opadowej;
  • W II połowie drugiego tysiąclecia wzrosło znaczenie Asyrii, spowodowane uniezależnieniem się od wody rzecznej. Był to efekt wzrostu opadów atmosferycznych;
  • Południowa część Babilonii usamodzielniła się;
  • Babilończyków nękały ciągłymi najazdami plemiona z gór Iranu;
  • Mursilis - król Państwa Hetytów zadał Babilonii ostateczny cios zdobywając je i łupiąc;
  • Po wycofaniu się Hetytów babilon wpadł w ręce górskiego plemienia Kasytów na okres kilku wieków (ok. 1539 - 1160)

Polityka Gospodarcza Hammurabiego

  • Centralizacja państwa stworzyła jednolity obszar gospodarczy co w efekcie doprowadziło do ożywienia gospodarki;
  • Istniały wielkie własności ziemskie, które nie były przystosowane do istniejących ośrodków produkcyjnych, a tym samym mało rentowne;
  • Istniała własność królewska, z której wydzielane były:
    • drobne parcele przeznaczone dla pracowników administracji, służby pałacowej;
    • część ziem rozdzielano chłopom zobowiązanym do płacenia daniny;
    • celem zwiększenia obronności państwa nadawano ziemię bezrolnym z obowiązkiem pełnienia służby wojskowej;
  • Hammurabi przywiązywał ogromną rolę do budowania i utrzymywania w nienagannym stanie kanałów. Prace te oczywiście zlecane były chłopom;

Państwo i Społeczeństwo Babilońskie w dobie Hammurabiego

  • Po ostatecznym zwycięstwie Semitów nad Sumero-Akadem Hammurabi stworzył scentralizowane państwo;
  • Na pierwszy plan wysuwa się Babilon z bogiem Mardukiem na czele;
  • elementem przyspieszającym zjednoczenie kraju miało być skodyfikowanie prawa, choć wydaje się, że kodeks, zwłaszcza po śmierci Hammurabiego, nie miał aż takiego znaczenia;
  • Społeczeństwo rozbite było na klasy:
    • wolnych;
    • pośrednich (muszkenu);
    • niewolników;
  • W dobie państwa babilońskiego rozkwitło niewolnictwo. Niewolników dostarczały np wojny. Niewolnikiem można było się stać za długi. Znane były również przypadki kiedy sprzedawano dzieci w niewolę.
  • Niewolników najczęściej zatrudniał król do posługi pałacowej

Zagłada Sumerów

  • W efekcie podboju jakiego dokonali semiccy Amoryci dokonał się proces zanikania żywiołu Sumeryjskiego;
  • Amoryci wchłonęli i rozwinęli całą sumeryjską spuściznę;

Najazd Semickich Amorytów i Powstanie Państwa Starobabilońskiego

  • Ostateczny cios słabnącym Sumerom zadali semiccy Amoryci;
  • Amoryci zaczęli pojawiać się na terenie Mezopotamii z początkiem II tysiąclecia i skupili się wokół miasta Babilon;
  • Losy panowania nad Sumero - Akadem bardzo długo się ważyły;
  • W walkach uczestniczyli Amoryci, Elamici, Asyryjczycy, Mari;
  • Zwycięzcą został Hammurabi, który zawładnął niemal całą Mezopotamią, a miasto Babilon stało się centrum kulturalnym i gospodarczym całego wschodu;

Rozkład Państwa Sumerów - Początki Asyrii

  • Elam podbił część Sumero - Akadu;
  • Dużego znaczenia nabrało państwo asyryjskie, a same miasto Assur zasiedlone było początkowo przez ludność pochodzenia huryckiego, następnie opanowane zostało przez semickich Akadów, aby wreszcie dostać się w ręce semickich przybyszów, Amorytów;
  • O potędze Starego Państwa Asyryjskiego świadczą tzw. tabliczki kapadockie. Z tekstów w nich zawartych wynika, że w XIX - XVII w. istniały w Azji Mniejszej kolonie kupców asyryjskich. Było to świadectwem potęgi państwa, które przez tak długi okres zapewniało istnienie kolonii w tak odległych stronach;

niedziela, 9 grudnia 2012

Okres Sumero - Akadyjski 2100 - 1900 p.n.e.

  • Odrodzenie się Sumerów było możliwe jedynie dzięki ich kulturowej przewadze nad górskimi plemionami Gutium;
  • Nie mozemy już jednak mówić o okresie sumeryjskim, gdyż semickie piętno w wielu dziedzinach było tak silne, że trafniej jest określć ten okres sumero - akadyjskim;
  • Kraj z tego okresu nazwany został Sumero-Akadem;
  • Rolę wiodącą ponownie pełniło miasto UR;
  • Ze źródeł da się wyczytać, że żywioł Sumeryjski z biegiem czasu pełnił coraz mniejszą rolę;
  • Na terenach peryferyjnych zaczęły powstawać nowe ośrodki, które wnikały do Sumero - Akady i niszczyły go od środka;
  • Byli to m.in. Elamici - lud nieznanego pochodzenia;
  • Poczęło się formować również państwo asyryjskie przy mieście Assur;
  • Wielkiego znaczenia nabrało również państwo semickie z siedzibą w Mari (ze znalezionego archiwum 20 tyś tabliczek wynika, że już w połowie III tyś Mari odgrywało wielką rolę);

Pierwsze Państwo Semickich Akadów

  • Plemiona semickie stanowiły najprawdopodobniej część ludności w dobie rozkwitu państw sumeryjskich;
  • Mało prawdopodobna wydaje się hipoteza o nagłym napływie z zewnątrz semickiej ludności;
  • Ostatnie badania dają przesłanki, że Semici migrowali na tereny Mezopotamii już na przełomie IV i III tyś. p.n.e.;
  • Semici pod wodzą Sargona z Akadu (2316 - 2280 r. p.n.e.) dysponując nowym uzbrojeniem (łukiem) narzucili swoje zwierzchnictwo;
  • Sargon sięgnął podobno do Syrii, Azji Mniejszej, Elamu, a nawet na Cypr;
  • Co ciekawe Sargon pozostawił w większości pokonanych władców na tronach podbitych państw;
  • Panowanie Akadów nie trwało długo ponieważ padli oni ofiarą plemienia Gutium, którzy nadeszli z zachodniej krawędzi gór Iranu;
  • Powyższe pozwoliło na krótkotrwały renesans Sumerów, możliwy jedynie dzięki ich wysokiej kulturze, która dawała im przewagę nad plemionami górskimi;

Literatura Sumeryjska

  • Sumerowie pozostawili ogromną ilość dokumentów o charakterze gospodarczym;
  • Bodaj najbardziej znanym wytworem literatury sumeryjskiej jest poemat o półbogu Gilgameszu, w którym zawarta została najwcześniejsza wersja potopu, przejęta w późniejszych czasach przez pisarzy biblijnych;
  • Sumerowie stworzyli pierwsze kodeksy prawne;

Wierzenia religijne Sumerów

  • Istniała wiara w siły natury czczone pod postacią demonów;
  • Poczatkowo każde miasto czciło swoich bogów by z czasem doprowadzić do wytworzenia całego Panteonu bóstw;
  • Budowano tzw. Zigguraty, będące wzory Wieży Babel ze Starego Testamentu;
  • Sumerowie czcili głównie bóstwa płodności, boską parę występującą najczęściej jako bogini Inanna i jej męski partner Dumazi (na jesieni schodzili do świata podziemnego by powrócić na wiosnę, a święto to Sumerowie nazywali świętymi zaślubinami;

Państwo Sumerów

  • Charakterystycznym dla Sumerów było rozbicie polityczne;
  • Zawsze - w całej swojej historii - podzieleni byli na miasta państwa;
  • Kapłani skupiali w swoich rękach władzę administracyjną, wojskową i sądowniczą;
  • Ustrój, w którym władza spoczywa w rękach kapłanów nazywamy teokracją;
  • Stopniowo, w niewyjaśnionych okolicznościach pojawia się władza naczelnika wojskowego czego dowodem jest pojawienie się pałacu poza kompleksem świątynnym;
  • Sumerowie prowadzili wojny, podczas których słabsze ośrodki miejskie padały łupem tych silniejszych, a zdobyczne dobra dzielone były pomiędzy naczelnika wojskowego i jego żołnierzy, z których wytworzyła się Sumeryjska Arystokracja;
  • Naczelnicy wojskowi, w każdym mieście Sumeryjskim, po zagwarantowaniu sobie władzy w rodzimym mieście, czynili starania do podporządkowania sobie innych ośrodków państwowych;
  • Powyższe zjawisko prowadziło do powstawania krótkotrwałych dynastii;
  • Świetność Państwa Sumerów przypadła na panowanie I dynastii z UR ok 2500 r p.n.e.;
  • Świetność ta była jednak krótkotrwała, a powtarzające się walki między miastami sumeryjskimi doprowadziły do ich osłabienia na rzecz Semitów, których nazywamy Akadami;
  • Był to moment zwrotny, od którego rozpoczął się proces semityzacji Sumerów, który z początkiem II tyś. p.n.e. stał się faktem;

Gospodarka Sumerów

  • Gospodarka Sumerów została poznana dzięki dużej liczbie zachowanych dokumentów;
  • Podstawą było rolnictwo i hodowla bydła;
  • Na barkach chłopa spoczywał ciężar budowy i oczyszczania kanałów;
  • Szacuje się, że zbiory były bardzo obfite o czym świadczyć może fakt, że z nadwyżek produkcji rolnej żyła liczna ludność miejska;
  • Produkcja cegły z gliny została doprowadzona do ogromnych rozmiarów. Początkowo do budowy używany był świeży budulec, by później wpierw ją suszyć lub wypalać;
  • Ok. 3 tyś. p.n.e. wynaleziono koło garncarskie i koło do wozu;
  • Z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, ze Sumerowie wynaleźli brąz;
  • Sumerowie wynaleźli kolorowe szkło, a ich sztuka złotnicza stała na bardzo wysokim poziomie;
  • Sumerowie handlowali z wieloma narodami docierając ze swoimi towarami aż do doliny Hindusu (gdzie znaleziono przedmioty pochodzenia Sumeryjskiego datowane na połowę III tyś. p.n.e.);
  • Na zachodzie dotarli Sumerowie do granic Azji Mniejszej, a także do Egiptu;

Społeczeństwo Sumerów

  • Uznaje się, że Sumerowie nie byli liczną grupą;
  • Zawładnęli Dolną Mezopotamią dzięki wysokiej kulturze, być może w toku pokojowej infiltracji, wchłaniając częściowo zastaną ludność;
  • Odtworzenie przemian społecznych na dzień dzisiejszy nie jest możliwe;
  • Proces ten zapewne przebiegał od stopniowego rozkładu systemu rodowego, wytworzenia się gminy wiejskiej z własnością prywatną (drobni rolnicy i wielcy posiadacze ziemscy);
  • W tworzących się ośrodkach miejskich wysunęła się (choć zapewne miało to już miejsce wcześniej) świątynia pełniąca nie tylko rolę kultową ale także polityczną i gospodarczą miasta;
  • Najwyższy kapłan pełnił władzę zwierzchnią;
  • W świątyni skupiały się:
    • liczne agendy miasta;
    • biura;
    • magazyny;
    • warsztaty;
    • a także ludność zależna
      • z świątyń rzemieślnik otrzymywał surowce a oddawał gotowy produkt;
      • kupiec składał towary a rolnik płody;
  • Powyższe tłumaczy wzrost znaczenia króla kapłana
  • Wspólnota zanika na rzecz wyodrębnienia się z niej choćby króla kapłana wraz ze swoim rodem, a także dużego zróżnicowania społecznego (bogaci właściciele ziemscy i drobni rolnicy, co zostało udowodnione dzięki dokumentom kupna i sprzedaży)

Sumerowie i ich pochodzenie

  • Zaczęło się od odkrycia w tekstach z Tello (starożytne Girsu) nieznanego języka;
  • Następnie język ten zaczęto odkrywać w Nippur, Uruk, Sippur, a zwłaszcza w Ur;
  • Jak się okazało, twórcami tego języka byli Sumerowie;
  • Przypuszcza się, że jednym z etapów wędrówki Sumerów mogła być Zatoka Perska;
  • Niektórzy badacze łączą Sumerów z twórcami kultury Indusu;
  • Jeszcze inni badacze próbują wyprowadzić Sumerów z Wietnamu;
  • Na dzień dzisiejszy możemy stwierdzić, że Sumerowie nie należą do żadnej ze znanych grup etnicznych wschodu jak Semici, Chamici czy Indoeuropejczycy;

Mezopotamia przed Sumerami

  • Tereny Dolnej Mezopotamii rozwijały się już od VI tyś. p.n.e. czego dowodzą prace wykopaliskowe;
  • Kultury jakie w tym czasie funkcjonowały na tym terenie nazwano od miejsc, w których znaleziono najbardziej charakterystyczne elementy danej kultury, a były to:
    • Ubajd,
    • Uruk,
    • Dżemdet Nasr,
  • Cechą istotną tych kultur było wytworzenie się osad typu miejskiego znanych w III tyś. p.n.e. jak:
    • UR,
    • URUK,
    • Nippur,
  • Powstała zapewne władza państwowa, choć z braku źródeł nie można określić w jaki sposób się kształtowała;
  • Charakterystycznymi cechami było powstanie ośrodków kultu, świątyń co z pewnością miało związek z pojawieniem się funkcji kapłana;
  • Rozwój na tych terenach nabrał tempa po tym jak w III tyś p.n.e. pojawili się na nim SUMEROWIE;

Najstarsze Kultury Elamu

  • Elam znajdował się na wschód od Dolnej Mezopotamii;
  • Zajmował żyzne doliny rzeczne południowo - zachodniego Iranu;
  • Już w IV tyś. p.n.e. doszło do wytworzenia się pierwszych organizmów państwowych, które skupiły się wokół Suzy, która odgrywała nie tylko rolę administracyjną ale także kulturową;
  • Na przełomie IV i III tyś. p.n.e nastąpiło załamanie rozwoju tego terenu, co w efekcie doprowadziło do przeniesienia ciężaru rozwoju do Mezopotamii gdzie w ciągu III tyś. p.n.e. powstały pierwsze Państwa

Najstarsze kultury Mezopotamii - przyczyny ich powstania

  • Kultury tego okresu osiedlały się głównie w dolnym biegu Eufratu i nad środkowym Tygrysem w VI tyś p.n.e.;
  • Zwrotnym punktem w kształtowaniu się najstarszych kultur Mezopotamii było wykształcenie umiejętności właściwego użytkowania ziemi. Do tego celu stosowano:
    • nad Tygrysem system irygacyjny;
    • nad Eufratem budowano nietrwałe groble, tamy, wały;
  • Konieczność czuwania nad funkcjonowaniem w/w systemów doprowadził do wykształcenia się zrębów organizacji państwowych;

Pismo Klinowe

  • Pismo klinowe zapisywane było na glinianych tabliczkach, które następnie wypalano aby nadać im większą trwałość;
  • Początkowo badacze natrafili na problemy związane z brakiem możliwości odczytania pisma klinowego, co spowodowane było brakiem materiału porównawczego;
  • Przełom w rozwiązaniu powyższego problemu nastąpił po odnalezieniu wielojęzycznego napisu króla perskiego Dariusza I (522 - 485). Dzięki temu odczytano najpierw tekst perski, następnie akadyjski, a potem elamicki;
  • Prowadzone wykopaliska doprowadziły do odnalezienia coraz bardziej archaicznych tekstów;
  • W efekcie odnalezione zostało pismo obrazkowe z końca IV tysiąclecia p.n.e., z którego najprawdopodobniej wyewoluowało pismo klinowe;
  • W konsekwencji badacze odkryli nieznany dotąd lud, którym byli Sumerowie;
  • Analiza pisma wykazała, ze to właśnie Sumerowie jako pierwsi zastosowali metodę fonetycznego utrwalenia mowy ludzkiej w formie sylab i zgłosek;

Mezopotamia - znaczenie wykopalisk dla poznania najstarszych cywilizacji

Istotny wpływ na powstanie cywilizacji na tym terenie miały w szczególności:
  • wynalezienie (wprowadzenie) rolnictwa;
  • oswojenie zwierząt;
Dzięki powyżej opisanym czynnikom wytworzyła się podstawa do powstania rzemiosła.
Powyższe trzy czynniki prowadziły do kształtowania się zwartego osadnctwa. Oczywistym jest również fakt, że warunki naturalne miały niebagatelną rolę w kształtowaniu się cywilizacji na tym terenie.

Do XIX wieku informacje o rozwoju na tym terenie cywilizacji czerpano głównie z dzieł greckich historyków (np. Herodot), a także Starego Testamentu. Znany jest również rodzimy autor Berassas, żyjący w III w. p.n.e i piszący po grecku, z tym że przez większość uczonych uznawany jest jako mało wiarygodne źródło.
Gdyby nie rozpoczęto badań wykopaliskowych (od 1842r.) nasza wiedza byłaby bardzo skromna. Dzięki wykopaliskom odkryto ruiny miast, świątyń, pałaców itp., lecz najważniejszym odkryciem były tabliczki gliniane zawierające dokumenty spisane w piśmie klinowym.
Bardzo ważnym odkryciem była bogata biblioteka króla Assurbanipala (VII w p.n.e) w Niniwie - starożytnej stolicy Asyrii.

Prace wykopaliskowe na bliskim wschodzie prowadzone w różnych latach i w różnych miejscach pozwoliły nam na poznanie formowania się najstarszych cywilizacji w sposób, jaki nigdy wcześniej nie był możliwy. Prawdą jest, że jeszcze dużo rzeczy zostało do odkrycia lecz to co wiemy pozwala nam na poznanie odpowiedzi na wiele pytań.