Gniezno - krótka historia pierwszej stolicy Polski

Gniezno już w połowie X wieku n.e. stało się najważniejszym grodem powstającej polskiej państwowości. 

Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha

To tutaj pierwsi piastowie postanowili zlokalizować centrum państwa polskiego, choć istnieją również teorie mówiące o tym, że do miana pierwszej polskiej stolicy bardzo mocno aspirował Poznań. Dopóki badacze są podzieleni na ten temat, to my przyjmiemy, że pierwszą stolicą było Gniezno i to właśnie w Gnieźnie Mieszko I podjął decyzję o chrzcie Polski (966), a Bolesław Chrobry gościł Cesarza Ottona III, który pielgrzymował do grobu św. Wojciecha (Zjazd Gnieźnieński - 1000r. n.e.).

Gniezno niczym Rzym zbudowane jest na siedmiu wzgórzach. Obok niego znajdują się 3 jeziora. Według legendy Gniezno było pierwotnie niewielką osadą wzniesioną na jednym ze wzgórz. Wybór wzgórza nie nie był poddany jedynie ślepemu losowi, lecz zawdzięczamy go Lechowi, który na jednym z drzew, które rosło na wzgórzu ujrzał białego orła. Potomni nazwali to wzgórze imieniem Lecha, niejako ku upamiętnienia zdarzenia, dzięki któremu Gniezno zostało wzniesione właśnie w tym miejscu. Tyle mówi legenda, lecz tak naprawdę to niewiele można powiedzieć na temat powstania pierwszej siedziby piastów. Możemy stwierdzić, że w VIII wieku została w tym miejscu - czyli na "Wzgórzu Lecha" - wzniesiona siedziba książęca składająca się z grodu i podgrodzia. Zabudowania otoczone były wałem drewniano - ziemnym. Od tego momentu Gniezno przeżywało ciągły rozwój aby w 1000 r. n.e. gościć cesarza niemieckiego Ottona III, a 25 lat później być świadkiem historycznej koronacji księcia polskiego Bolesława Chrobrego. Od 1025 roku n.e. Bolesław był królem, Polska królestwem, a Gniezno jego stolicą.

Niestety dobre czasy nie trwały długo. Nie minęło nawet 15 lat od koronacji, a Gniezno stało się celem najazdu księcia czeskiego - Brzetysława. W roku 1038 n.e. książę najechał stolicę królestwa powodując znaczne zniszczenia. Osada została niezwłocznie odbudowana i przywrócona do jej dawnej świetności, lecz nie był to koniec problemów miasta. Kolejny upadek - tym razem polityczny - nastąpił w związku z przeniesieniem stolicy Królestwa Polskiego do Krakowa. W 1138 roku po śmierci Bolesława Krzywoustego Gniezno stało się rezydencją Mieszka III Starego. Mieszko był mądrym władcą, a jego długie rządy doprowadziły do tego, że miasto stało się stolicą dzielnicy Królestwa Polskiego - Wielkopolski.

Drzwi w katedrze gnieźnieńskiej

Kolejnym trudnym okresem w historii miasta był rok 1331, w którym na Gniezno spadł najazd krzyżacki. Miasto i tym razem mocno ucierpiało, lecz za sprawą Kazimierza Wielkiego zostało odbudowane. Działania króla Kazimierza miały również znaczny wpływ na rozwój gospodarczy Gniezna. Kolejne ważne decyzje z punktu widzenia miasta zostały podjęte za panowania Władysława Jagiełły, kiedy to arcybiskupom gnieźnieńskim przyznano tytuł Prymasa Polski. I tak oto Gniezno stało się stolicą polskich prymasów.


Kolejne lata powodowały, że Gniezno pełniło coraz mniej znaczącą rolę w Królestwie Polskim. Przyczyną takiego stanu rzeczy były klęski, zarazy, pożary, a także najazdy obcych wojsk, które z dużą regularnością nawiedzało miasto, lecz nawet tak poważne klęski nie przeszkodziły Gnieznu trwać na swoim wiodącym stanowisku w hierarchii kościelnej. W 1768 roku Gniezno stało się stolicą województwa. Podczas zaborów pełniło rolę głównego ośrodka powstania wielkopolskiego, a po jego zakończeniu przywrócono miastu dawny herb przedstawiający orła w koronie.

Gniezno dla Polaków jest niewątpliwie bardzo istotnym punktem w lekcji poznawania swojego kraju i jego historii. Miasto było świadkiem wielu ważnych wydarzeń, które wyniosły piastowskie ziemie do poziomu, z którym liczyć się musieli wszyscy jego sąsiedzi. To w tym miejscu powstało królestwo, którego mieszkańcy tak mocno zasłużyli się w dziejach Europy.